တိုင္းရင္းႏြယ္ဖြား ဘာသာစကား

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာစကား အုပ္စုမ်ား အေျချပေျမပံု

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံႀကီးမွာ တိုင္းရင္းသား မ်ဳိးႏြယ္စု ဘယ္ႏွစ္မ်ဳိးရွိလဲလို႔ ေမးလာခဲ႔ရင္ လက္ရွိလူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရး က စာရင္းအရ (၁၃၅) မ်ဳိး ရွိပါတယ္ခင္ဗ်လို႔ ေျဖရမွာပါပဲ။ ဒါေပမဲ႔ ဒါမဟုတ္ဘူး အစိုးရက သက္သက္ဝါဒျဖန္႔တာ တမင္ မ်ားေအာင္ လုပ္ထားတာလို႔ ဆိုသလို၊ မဟုတ္ေသးဘူး ဒီထဲမွာ မပါေသးတဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုေတြ ရွိေသးတယ္လို႔ ေျပာၾကသူ ေတြလည္း ရွိၾကပါတယ္။ ဘယ္လိုပဲ မ်ဳိးႏြယ္စုေတြ ကြဲျပားေပမယ္႔ ဘာသာေဗဒအားျဖင့္ ခြဲျခားၾကည့္မယ္ ဆိုရင္ေတာ့ အ ဓိကအုပ္စုႀကီး (၃) ခုျဖစ္တဲ့ Sino-Tibetan, Austro-Asiatic နဲ႔ Tai-Kadai ကေန ဆင္းသက္လာတဲ့ တိဘက္-ျမန္မာ၊ မြန္-ခမာနဲ႔ ထိုင္း-တရုတ္ အုပ္စု (၃) ခုကိုသာ ေတြ႔ရမွာပါ။
ပင္မမ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္တဲ့ Sino-Tibetan အုပ္စုႀကီးမွာ Chinese နဲ႔ Tibeto-Burman ဆိုၿပီး မ်ဳိးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၂) ခု ထပ္ကြဲပါ တယ္။ Chinese အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄) ခု ရွိၿပီး Tibeto-Burman အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၄၃၅) ခု ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ့ Tibeto-Burman အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ့ -
(၁) အခါ၊ (၂) သက၊္ (၃) ဂ်ိန္းေဖာ၊ (၄) ထမံ၊ (၅) ကဒူး၊ (၆) တဆီနာဂ၊ (၇) ပအို႔၊ (၈) ပိုးကရင္၊ (ဖလံုစေဝၚ)၊ (၉) ပိုး ကရင္ (ဖလံု)၊ (၁၀) ထရု၊ (၁၁) ပေဒါင္၊ (၁၂) ဘြဲကရင္၊ (၁၃) ေဂခို၊ (၁၄) ေဂဘား၊ (၁၅) ပရဲ၊ (၁၆) မႏုမေနာ၊ (၁၇) ယင္းေဘာ္၊ (၁၈)

Sino-Tibetan အုပ္စု အေျချပေျမပံု

ယင္းတလဲ၊ (၁၉) ကယား (အေရွ႕)၊ (၂၀) ကယား (အေနာက္)၊ (၂၁) မိုပြာကယား၊ (၂၂) စေကာ ကရင္၊ (၂၃) ဝဲေဝၚ၊ (၂၄) ဇယိမ္း၊ (၂၅) ဟားခါးခ်င္း၊ (၂၆) ေငါန္ခ်င္း၊ (၂၇) ဆင္ထန္ခ်င္း၊ (၂၈) ေတာရ္ခ်င္း၊ (၂၉) ဇို ထံုးခ်င္း၊ (၃၀) ဇိုင္ေဖခ်င္း၊ (၃၁) ဖလမ္းခ်င္း၊ (၃၂) စီရင္းခ်င္း၊ (၃၃) တီးတိန္ခ်င္း၊ (၃၄) ရန္ခိုလ္ခ်င္း၊ (၃၅) ပူရာမ္ခ်င္း၊ (၃၆) ရာလ္တဲခ်င္း၊ (၃၇) ရိုလ္တဲခ်င္း၊ (၃၈) ဇိုမီးခ်င္း၊ (၃၉) ခြာမီးခ်င္း၊ (၄၀) ခူမီးခ်င္း၊ (၄၁) အရိႈခ်င္း၊ (၄၂) ဘြာလ္ေခါ ခ်င္း၊ (၄၃) ခ်င္းဘံု (ခ်င္းတြင္းခ်င္း)၊ (၄၄) ဒိုင္ခ်င္း၊ (၄၅) ၿမိဳခ်င္း၊ (၄၆) မြင္းခ်င္း (မင္းတပ္ခ်င္း)၊ (၄၇) ငလ (မတုခ်င္း)၊ (၄၈) ဝဲေလာင္ခ်င္း၊ (၄၉) လိုင္ေနာင္နာဂ၊ (၅၀) ေလာင္ဖုရိနာဂ၊ (၅၁) မခ်မ္းနာဂ၊ (၅၂) ပရနာဂ၊ (၅၃) ဖုန္၊ (၅၄) လရွိ (လခ်ိတ္)၊ (၅၅) မရု (ေလာ္ေဂၚ)၊ (၅၆) ဗမာ၊ (၅၇) ေခ်ာင္းသား၊ (၅၈) အင္းသား၊ (၅၉) ရခိုင္၊ (၆၀) ေတာင္ရိုး၊ (၆၁) ထားဝယ္၊ (၆၂) ရမ္းၿဗဲ၊ (၆၃) ဆန္ဆု၊ (၆၄) ဖ်င္၊ (၆၅) ေလာ္ပန္၊ (၆၆) ေလာ္ပိ၊ (၆၇) လာမာ၊ (၆၈) ေနာ္ရာ၊ (၆၉) ႏူး၊ (၇၀) ရဝမ္၊ (၇၁) အႏု၊ (၇၂) လိြဳင္၊ (၇၃) ပလု၊ တို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။

Austro-Asiatic အုပ္စု အေျချပေျမပံု

ဒုတိယ ပင္မမ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္တဲ့ Austro-Asiatic အုပ္စုႀကီးမွာ Munda နဲ႔ Mon-Khamar ဆိုၿပီး မ်ဳိးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၂) ခု ထပ္ ကြဲပါတယ္။ Munda အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၂၂) ခု ရွိၿပီး Mon-Khmer အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄၇) ခု ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ့ Mon-Khmer အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ့ …
(၁) မြန္၊ (၂) ဆမ္ေတာင္း၊ (၃) တိုင္းလြိဳင္၊ (၄) ဝ၊ (၅) ဓေနာ၊ (၆) ရူခ်င္းပေလာင္၊ (၇) ရူမိုင္ပေလာင္၊ (၈) ေရႊပေလာင္ (တအန္း)၊ (၉) ယင္းနက္၊ (၁၀) ယင္းက်ား၊ တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။

Tai-Kadai အုပ္စု အေျချပေျမပံု

တတိယ ပင္မမ်ဳိးႏြယ္ျဖစ္တဲ့ Tai-Kadai အုပ္စုႀကီးမွာ Hlai, Kadai နဲ႔ Kam-Tai ဆိုၿပီး မ်ဳိးႏြယ္အုပ္စုႀကီး (၃) ခု ထပ္ကြဲပါ တယ္။ Hlai အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၂) ခု ရွိၿပီး Kadai အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း (၁၄) ခုနဲ႔ Kam-Tai အုပ္စုမွာ မ်ဳိးႏြယ္ စုေပါင္း (၇၆) ခု ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အတြင္းမွာရွိတဲ့ Kam-Tai အုပ္စုဝင္ တိုင္းရင္းသားေတြကေတာ့ …
(၁) ခမ္းတီးရွမ္း၊ (၂) ဂံုရွမ္း၊ (၃) ရွမ္း၊ တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။
အထက္က စာရင္းမွာ မပါဘဲ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ ကိုးကန္႔ကေတာ့ ပထမအုပ္စုႀကီးျဖစ္တဲ့ Sino-Tibetan အုပ္စုဝင္ Chinese မ်ဳိးႏြယ္ အုပ္စုမွာ ပါဝင္ပါတယ္။

ကိုးကန္႔ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသ

ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ အုပ္စု (၃) ခုလံုးမွာ မပါဘဲ လက္ရွိ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳထားတာကေတာ့ ေမာ္ ကင္းေခၚ ဆလံုမ်ဳိးႏြယ္စု ျဖစ္ပါတယ္။ ဆလံုဟာ Astronesian ပင္မမ်ဳိးႏြယ္စုႀကီးရဲ႕ Malayo-Polynesian မ်ဳိးႏြယ္စုမွာ ပါပါတယ္။

Malayo-Polynesian အုပ္စု အေျချပေျမပံု

ေဖၚျပခဲ႔တဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုေတြဟာ မ်ဳိးႏြယ္စုအမည္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကြဲလြဲမႈရွိႏိုင္ပါတယ္။ မ်ဳိးႏြယ္စု တခုမွာ အျခားနာမည္ကြဲ မ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္။ အထက္ပါ မ်ဳိးႏြယ္စုအားလံုးဟာ လက္ရွိ ဘာသာေဗဒ စံသတ္မွတ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ ISO 639-3 အရ ႏိုင္ငံတကာက အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုနာမည္မ်ားသာ ျဖစ္ပါတယ္။ အကယ္၍ က်န္ခဲ႔ရင္လည္း က်န္ခဲ႔တဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုဟာ အထက္က အုပ္စုႀကီး (၃) ခု အတြင္းမွာသာျဖစ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ISO Code ဆိုတာကေတာ့ လက္ရွိကမာၻေပၚမွာရွိတဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုေပါင္း ေျခာက္ေထာင္ ကိုးရာေက်ာ္ကို ဘာသာစကားအ လိုက္ အကၡရာသံုးလံုးနဲ႔ စနစ္တက် ခြဲျခားထားတဲ့ စံသတ္မွတ္ခ်က္ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ တိုင္းရင္းဘာသာစကား အခ်ဳိ႕ကို ေဖာ္ ျပရမယ္ဆိုရင္ ဗမာ (ISO 639-3 : mya)၊ ဟားခါးခ်င္း (ISO 639-3 : cnh)၊ ဂ်ိန္းေဖာ (ISO 639-3 : kac)၊ မြန္ (ISO 639-3 : mnw)၊ ရခိုင္ (ISO 639-3 : rki)၊ ရွမ္း (ISO 639-3 : shn) စသည္ျဖင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ အုပ္စုႀကီး (၃) ခုမွာလည္းမပါ၊ တိုင္းရင္းသားအျဖစ္လည္း အသိအမွတ္ မျပဳေပမဲ႔ ဘာသာစ ကားရဲ႕ မူလရင္းျမစ္ဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံပါလို႔ ေဖာ္ျပထားၿပီး ISO အသိအမွတ္ျပဳျခင္းကို လိမ္လည္ရယူထားတဲ့ ဘာသာစ ကား တခုကိုလည္း ဆက္ၿပီး ေျပာခ်င္ပါေသးတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ရိုဟင္ဂ်ာလို႔ အမည္ခံယူထားတဲ့ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီ ျဖစ္ပါတယ္။

Indo-Aryan အုပ္စု အေျချပေျမပံု

စစ္တေကာင္းဘဂၤလီဟာ အင္ဒို-ယူရိုပီယန္ ပင္မအုပ္စုႀကီးက ဆင္းသက္လာတဲ့ အင္ဒို-အာရီရန္ အုပ္စုဝင္ ဘဂၤလီ-အာ သံ မ်ဳိးႏြယ္စုဝင္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘဂၤလီ-အာသံ မ်ဳိးႏြယ္စုမွာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္အထိ လူမ်ဳိးစု (၁၈) ခု ရွိပါတယ္။ အဲဒါေတြက ေတာ့ .. (၁) အာသံ၊ (၂) ဘဂၤလီ၊ (၃) ဘစ္ရွ္ႏုပရီယာ၊ (၄) ခ်ကၠမ၊ (၅) စစ္တေကာင္း၊ (၆) ဟာေဂ်ာင္း၊ (၇) ဟာလ္ဘီ၊ (၈) ကေရာ့၊ (၉) ခါရိယာ၊ (၁၀) ကာမူကာ၊ (၁၁) ေလာ့ဟိ၊ (၁၂) မာလ္ပဟာရိယာ၊ (၁၃) မီအာဂန္၊ (၁၄) နာဟရိ၊ (၁၅) ရာ့ဂ်္ဘန္ရွိ၊ (၁၆) ရန္ပုရိ၊ (၁၇) ေဆလ္ေဟတီ၊ (၁၈) တန္ခ်န္ရာ တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

Bangali-Assamese အုပ္စု အေျချပေျမပံု

စစ္တေကာင္းဘဂၤလီရဲ႕ မ်ဳိးႏြယ္စု ဆင္းသက္ပံုကို ျပရရင္ – Indo-European_Indo-Iranian_Indo-Aryan_ Eastern zone_Bengali Assamese_Chittagonian ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီရဲ႕ ISO Code ဟာ (ISO 639-3 : cit) ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ မတိုင္ခင္က ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ ဘဂၤလီ-အာသံ မ်ဳိးႏြယ္စုဟာ လူမ်ဳိးစု တစ္စုထပ္တိုးၿပီး (၁၉) ခု ျဖစ္သြားပါေတာ့ တယ္။ ျဖစ္ရပံုကေတာ့ ရွိရင္းစြဲ ဘဂၤလီစစ္တေကာင္း လူမ်ဳိးစုကေန စစ္တေကာင္းနဲ႔ ရိုဟင္ဂ်ာဆိုၿပီး လူမ်ဳိးစုႏွစ္စုကို ေမြး ထုတ္လိုက္တာပါပဲ။ ISO 639-3 : cit ကိုပယ္ဖ်က္ၿပီး အဲဒီေနရာမွာ ISO 639-3 : ctg နဲ႔ ISO 639-3 : rhg ဆိုၿပီး ဖန္ တီးလိုက္ပါေတာ့တယ္။ ယခင္ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီရဲ႕ မူရင္းေဒသဟာ ဘဂၤလားေဒရွ္႕ျဖစ္ေပမဲ႔ အခုေတာ့ ျမန္မာနဲ႔ ဘဂၤ လားေဒ႔ရွ္ဆိုၿပီး နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္လိုက္ပါေတာ့တယ္။
ဒီေလာက္ဆိုရင္ေတာ့ အေျခအေနမွန္ကို သေဘာေပါက္ေလာက္ၿပီလို႔ ထင္ပါတယ္။ ဘာသာေရး၊ လူမ်ဳိးေရး၊ လူ႔အခြင့္ အေရး အေယာင္ျပၿပီး စနစ္တက်နဲ႔ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာတဲ့ နယ္ေျမက်ဴးေက်ာ္မႈကို ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္းမွာရွိတဲ့ လူ မ်ဳိးမေရြး၊ ဘာသာမေရြး ႏိုင္ငံသားမွန္ရင္ နားလည္ သေဘာေပါက္ဖို႔ လိုမယ္ထင္ပါတယ္။
လက္ရွိ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ စစ္တမ္းေတြအရ ရခိုင္ျပည္နယ္ ေျမာက္ပိုင္းရွိ ရိုဟင္ဂ်ာအမည္ခံ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီ အေရအ တြက္ကို (၁,၀၀၀,၀၀၀) ဟု ျပထားပါတယ္။ ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ (Johnstone and Mandryk 2001) စစ္တမ္းအရ ရခိုင္တိုင္း ရင္းသား အေရအတြက္ဟာ (၇၃၀,၀၀၀) ပဲရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ လက္ရွိျပည္နယ္အဆင့္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ တိုင္း ရင္းသားအခ်ဳိ႕ေတာင္ လူဦးေရ တသန္းမျပည့္တာ ရွိပါတယ္။ လက္ရွိဖြဲ႕စည္းပံုအရ ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရ ေဒသေတြမွာ လည္း မ်ဳိးႏြယ္စုဦးေရ တသန္းမရွိၾကပါဘူး။ ဒီကိစၥဟာ ျပတ္ျပတ္သားသား မေျဖရွင္းႏိုင္ရင္ ေရရွည္မွာ ဒုကၡေရာက္ပါ လိမ့္မယ္။ ရိုဟင္ဂ်ာရဲ႕ အကိုေတာ္ျဖစ္တဲ့ စစ္တေကာင္းဘဂၤလီ မ်ဳိးႏြယ္စု ၁၃ သန္းဟာ တဘက္မွာ အဆင္သင့္ ေစာင့္ ေနၾကပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ ကိုယ္႔မ်ဳိးႏြယ္စုေတြကို ကိုယ္ေတြမွ မထိန္းသိမ္း မကာကြယ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ ေပ်ာက္ကြယ္ဖို႔ပဲ ရွိပါတယ္။ ေပ်ာက္လည္း ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ႔ပါတယ္။ အေပၚမွာပါတဲ့ ထမံသီေဒသမွာ ေနထိုင္တဲ့ ထမံဘာသာစကားေျပာ ထမံတိုင္းရင္း သား မ်ဳိးႏြယ္စုရဲ႕ ေနာက္ဆံုးမ်ဳိးဆက္ဟာ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မွာ ကြယ္လြန္သြားၿပီလို႔သိရပါတယ္။ ဒီျပည္ေထာင္စုအတြင္းက မ်ဳိးႏြယ္စုတစ္ခု ပ်က္သုဥ္းသြားျခင္းဟာ ဒီျပည္ေထာင္စုသား အားလံုးမွာတာဝန္ရွိပါတယ္။ လက္ရွိ ျမန္မာျပည္မွာ လူဦး ေရ တေထာင္ေအာက္ မ်ဳိးႏြယ္စုေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒါကိုလ်စ္လ်ဴရႈမထားဘို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

ျမန္မာ-ထိုင္းနယ္စပ္ တိုင္းရင္းသား ဒုကၡသည္စခန္းမ်ား

ေနာက္တခုက ကိုယ္႔တိုင္းရင္းသားစစ္စစ္ ဒုကၡသည္ေတြရဲ႕အေရးပါ ကရင္နီလို႔ေခၚတဲ့ ကယားတိုင္းရင္းသား အုပ္စုထဲ က အေရွ႕ကယားမ်ဳိးႏြယ္စုဟာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ စစ္တမ္းေတြအရ တစ္ကမာၻလံုးမွာမွ (၂၆,၀၀၀) ပဲ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲက သူ႔ဇာတိေဒသျဖစ္တဲ့ ကယားျပည္နယ္မွာ ေနထို္င္ႏိုင္တဲ့ ဦးေရဟာ (၈၀၀၀) ပဲ ရွိပါတယ္။ က်န္တဲ့ (၁၈,၀၀၀) ကေတာ့ ထိုင္းႏိုင္ငံမွာပါ။ အဲဒီအထဲက (၁၅,၀၀၀) ဟာ ဒုကၡသည္စခန္းေတြမွာ ေနထိုင္ေနၾကရတာပါ။ အျခားတိုင္းရင္းသား မ်ဳိး ႏြယ္စုေတြလည္း ဒုကၡသည္စခန္းမ်ားမွာ အမ်ားအျပား ရွိၾကပါေသးတယ္။ ရင္နာဖို႔ေကာင္းပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ ၂၀၁၄ ျပည္လံုးကၽြတ္ သန္းေခါင္စာရင္းမတိုင္မီ အႀကိဳစစ္တမ္းအေနနဲ႔ တိုင္းရင္းသား မ်ဳိးႏြယ္စု စာရင္း ကို ေကာက္ယူသင့္ပါတယ္။ ဒါကလည္း သန္းေခါင္စာရင္းအတြက္ လူတေယာက္ ရွစ္က်ပ္ပဲ သံုးမယ္ဆိုေတာ့ ေျပာရတာ အားေတာ့သိပ္မရွိပါဘူး။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ အစိုးရဆိုသူေကာ အတိုက္အခံဆိုသူမ်ားပါ ကိုယ္႔တိုင္းရင္းသား မ်ဳိးႏြယ္စုမ်ားအ ေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ၾကပါေစ၊ ထိုးေဖာက္ဝင္ေရာက္လာတဲ့ တိုင္းရင္းသားအေရျခံဳ ျပည္ပမ်ဳိးႏြယ္စု အေရး ကိုလည္း ျပတ္ျပတ္သားသား တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ၾကပါေစလို႔ပဲ ဆုေတာင္းလိုက္ပါတယ္။
 Thant Ko Ko Maung  (ေဖစ္ဘြခ္မွ ..)